Jai Bhim, film na tamilskom jeziku, korisnici su na IMDb-u ocenili kao najbolji film, nadmašivši klasike kao što su Bekstvo iz Šošenka i Kum. To je najnoviji u nizu teških indijskih filmova koji pričaju priče o represiji protiv Dalita koji su na dnu rigidne hinduističke kastinske hijerarhije, piše filmski novinar Aseem Chhabra.
Na početku Jai Bhima, policajci su prikazani kako razdvajaju grupu osumnjičenih na osnovu njihove kaste.
Od onih koji su iz dominantnih kasti traži se da odu, dok se od drugih koji su Daliti (ranije nedodirljivi) ili pripadaju plemenskim zajednicama traži da ostanu. Kasnije policija podnosi lažne prijave protiv onih iz druge grupe.
To je oštar, uznemirujući prizor, sa uplašenim muškarcima koji stoje u uglu, donekle svesni svoje sudbine – podsetnik da se takve aktivnosti dešavaju rutinski i koliko su nesigurni životi marginalizovanih, posebno Dalita, u malim gradovima i ruralnim delovima Indije.
Daliti čine oko 20% stanovništva Indije, i uprkos zakonima koji ih štite, i dalje se suočavaju sa diskriminacijom i nasiljem.
Naziv Jai Bhima se prevodi kao „Živeo Bhim“, slogan koji su popularizirali sledbenici BR Ambedkara, dalitskog učenjaka i vođe, koji je bio glavni arhitekta indijskog ustava i ujedno prvi ministar zakona u zemlji.
U režiji TJ Gnanavela, uz podršku tamilske zvezde Surije, film govori istinitu priču o krstaškom advokatu – koga igra Surija – koji se borio za peticiju trudne žene čiji je muž stavljen u policijski pritvor i kasnije proglašen nestalim.
Jai Bhim je deo novog pokreta u tamilskoj kinematografiji gde veliki broj mladih filmskih stvaralaca pripoveda priče o represiji protiv Dalita.
„U poslednjih 30 godina, počevši od obeležavanja Ambedkarove stogodišnjice 1991. godine, Dalit pokret je rastao u Tamil Naduu“, rekao je istoričar filma S Teodor Baskaran.
„Zaboravljeni Dalit ideolozi 20. veka su iskupljeni iz istorije. Ideje [društvenog aktiviste i političara] Perijara i Ambedkara proširile su se kroz spise mnogih Dalitskih pisaca. U poslednjoj deceniji, neki od pisaca su se preselili u bioskop i snimali filmove. Ali koristili su uobičajene sastojke poput pesama, tuča i melodrame.“
Sada, dalit narativi su takođe našli prostor u nezavisnim ili indie filmovima na drugim indijskim jezicima, uključujući Anhei Gorhei Da Daan (Punjabi), koji istražuje živote Dalit Sikha; Masaan (hindi), romansa između mladića iz porodice radnika krematorijuma i devojke iz više kaste; i Fandri i Sairat (obojica na maratskom). Poslednja dva filma režirao je Nagraj Manjule, sam Dalit.
#JaiBhim is the Best Indian Film of 2021.. It deserves National Award. pic.twitter.com/mE6l1c03NE
— Sumit Kadel (@SumitkadeI) November 21, 2021
Fandri pripoveda priču o mladiću čija porodica hvata svinje u selu i njegovoj neuzvraćenoj ljubavi prema devojci iz više kaste. Sairat, međukastinski romantični mjuzikl, postigao je ogroman uspeh na blagajnama. U ovoj grupi je i tamilski indie, Šljunak (Koozhangal), zvanična prijava Indije za Oskara 2022. za najbolji međunarodni film.
Ali sada u mejnstrim tamilskom bioskopu ima mnogo filmskih stvaralaca čiji su protagonisti Daliti – koji se posle dugog perioda diskriminacije bore za svoja prava. A kada im pravna pomoć ne okonča patnju, oni su spremni da borbu podignu na fizički nivo.
„Predstavljanje dalitskih likova je bilo bolno“, rekao je dalitski reditelj Ranjith, koji se često naziva Spajk Li iz tamilske filmske industrije, za The Vire u intervjuu iz 2020., pozivajući se na ranije tamilske filmove. Ili su bili ispisani, ili se samo njihovo uključivanje u priču smatralo ’revolucionarnim‘.
„U ovom kontekstu, morao sam da razmislim o tome šta bi moje priče mogle da kažu“, dodao je on. „Želeo sam da pokažem da je sama moja kultura zasnovana na diskriminaciji i nasilju… Danas su reditelji svesniji kada pišu Dalitske likove.“
Ranjithovi filmovi su pojačani uz podršku Rajnikanta, superzvezde tamilske kinematografije. Glumac je bio dirnut pričama koje su mu ispričane i pristao je da igra glavnu ulogu u Kabaliju (priča o nasilnom gangsterskom svetu tamilskih migranata u Maleziji) i Kaali (smešten u Dharavi, najvećem azijskom sirotinjskom naselju u Mumbaiju, sa velikim tamilskim migrantsko stanovništvo).
A u svom najnovijem filmu, skoro tri sata dugom Sarpatta Parambarai, Ranjith istražuje boksersku kulturu među dalitima u gradu Čenaju, pod dubokim uticajem Mohameda Alija, i njegov aktivizam, bilo da je bio protiv rata u Vijetnamu ili rasizma u SAD.
Neki smatraju da predstavljanje dalitskih likova u tamilskom bioskopu ne zaslužuje sve pohvale koje dobija. Leena Manimekalai, rediteljka filma Maadathi: An Unfairi Tale iz 2019. – uznemirujuća priča o mladoj ženi iz izoppšene zajednice Dalit – smatra da novi bioskop nije baš pomerio iglu.
„To se hrani istim herojskim, hiper muškim, sveprisutnim, ‘većim od života’ narativima spasitelja,“ rekao je Manimekalai.
„Još uvek vidim ženske likove prikazane kao puke rekvizite ili navijačice svojim muževima/ljubavnicima i siromašnim zajednicama koje ‘čekaju’ da ih njihovi heroji spasu svojim sekirama, puškama i srpovima, od generacijske diskriminacije.“
Ali jasno je da publika gleda novi bioskop. Jai Bhim se nije prikazivao u bioskopima već na Amazon Prime platformi, tako da nema brojeva blagajne koji bi podržali njegovu popularnost. Ali njegova prosečna ocena 9,5 na IMDb-u ga je dovela do prvog mesta u onlajn bazi podataka.
