Saradnja sa Indijom pretpostavlja upoznavanje sa bogatom i značajnom istorijom arhitekture, smatra ambasadorka Indije u Beogradu Narinder Čohan.
Dok otkucava ponoć i svet spava, Indja se budi u slobodi, rekao je tačno u ponoć 15. avgusta 1947. godine predsednik Džavaharlal Nehru, proglašavajući nezavisnost Indije na zidu Crvene tvrđave u starom Delhiju. Lal Kila ili Crvena tvrđava iz Mogulskog carstva, nastalog srednjovekovnim upadom Mongola u ovu zemlju, važi za simbol uspona i padova. Još arapskim zauzimanjem Sinda u 8. veku počinje islamizacija Indije, Mongoli u 14. približavaju islam Dalekom istoku, a u 16. veku, sa palatama od peščanog kamena u Agri, Lahoreu i ovom u Delhiju, nastaje posebna indo-islamska umetnost džamija, palata i mauzoleja. No. Crvena tvrđava koja je i simbol pada mogulskog carstva, postaje simbol uspona indijske nacije.
Zdanja starog Delhija, početak su upoznavanja sa zemljom najstarijeg kupatila i kanalizacije, kolevkom budističke arhitekture i kolonijalnih građevina na Istoku. To se moglo čuti prilikom predstavljanja istorijsko-umetničkih vrednosti Indije i radionice ambasadorke Indije Narinder Čohan sa predsednicom TOS-a Marijom Labović o intenzivnijoj saradnji Srbije i Indije.
Nju Delhi, inače, rastao je od gradića sa manje od milion stanovnika u današnji megapolis sa više od 23 miliona, ali je jedini indijski velegrad koji ima vekovne graditeljske korene.
Mumbaj, Čenaj i Kolkatu osnivali su Britanci u ribarskim selima, dok je Delhi živeo prestonički život odvajkada. Svaki novi osvajač bio je njime na čudan način zaveden i osnivao svoju tvrđavu. Danas, počiva na ostacima sedam starih gradova koji u njemu „žive“. Stari Delhi, koliko god bio haotičan sa malim i zakrčenim ulicama Srebrnog trga na mesečini, ima specifičan duh i ljubomorno čuva bisere uzvišenog života, kao što je džamija Mazdžid, najveća u Indiji, restoran mogula Karim, bioskop Delite u crvenom plišu i mermeru.
Prelazom iz severnog u južni i kolonijalni deo grada, kraljevskim putem od Kapije Indije stižete do Predsedničke palate ili nekadašnje rezidencije britanskog vice-kralja. Monumentalni kompleks koji je arhitekta Lutjens sagradio kao glavni grad britanske kolonije 1911. premešten iz Kalkute, sedište je parlamenta i nacionalnih institucija. Lutjensov Delhi bio je dragulj i oličenje moći britanske imperije.
Nedaleko je Lodi park, gde visoke palme i oleandri okružuju mauzoleje mogulskih kraljeva. U arhitekturi raznorodne istorije, među modernijim građevinama najposećeniji je Bahai ili Lotos hram, projekat iransko-kanadskog arhitekte Faribuz Sarbe iz 1985. godine.
Simboli su, kao ovaj lotosov cvet, tokom cele istorije, imali ključno mesto u arhitekturi Indije. Nakon poetka civilizacije u Mesopotamiji, oko 3.000 godina p.n.e. javljaju se prva naselja na reci Indu, sa citadelama i školama od opeke i pečene gline. Mnoga nomadska plemena su vezu Bliskog istoka i Kine imala preko Persije, pa je indijska umetnost gradnje dugo ostala samosvojna, iako sa mnogo persijskih elemenata. Meki i puni oblici karakteristika su prvih naselja u dolini Inda, tako da se ne vidi gde prestaje arhitektura, a počinje skulptura. Stil indijske skulpture zvao se Matura po istoimenom gradu. Grčko-rimski stil stiže sa vlašću Aleksandra Velikog, a njegov uticaj se vidi po spoju indijske i klasične tradicije u grčkom profilu Bude.
Na kraju se dva stila tapaju za vreme dinastije Gupta (4-6. v.) o čemu svedoče slike u pećinskim hindu hramovima i ta umetnost se proširila sa budizmom na daleki istok, do Kine i Japana. Klasičan indijski hram iz 5. i 6. veka, kao Mahabodi, ima toranj u obliku visoke piramide sa visokom kamenom ogradom, prekrivenom reljefom. Najstariji hramovi sa jugoistoka zemlje u vreme Palava vladara, prelaz su iz pećine u strukturnu građevinu budističkih samostana, sa nekoliko ćelija oko dvorišta. Hram sunca u Kornaku ima dvorane-paviljone i svetišta u obliku ceremonijalnih kočija.
Hramovi Khajuraho primer su srednjovekovne indijske arhitekture od peščanika, bez veziva, kamenje se povezivalo sklapanjem velikom preciznošću.
Stubovi su teški i stotine tona. Indijska umetnost se sa hinduizmom proširila i na jugoistok Azije, pre svega na Javu, gde je i danas hram Borobudur, a najbrojnije budističke visoke pagode su u Mjanmaru u Burmi.
Ipak, najmonumentalniji hinduističko-budistički hram i ujedno i najveća bogomolja na svetu nalazi se u Kambodži – Angkor Vat, prestonica Kmerskog naroda između 10. i 12. veka. Sa pet pagoda, okružen kanalima, detaljno je isplaniran. Sačuvala ga je okolna gusta prašuma i u najsrašnija vremena po potomke Kmera. Zašto, shvatite kad prođete, penjući se i silazeći strmim visokim stepenicama, na drugu stranu hrama. Kada ugledate njegovu vernu kopiju u jezeru iza usred užarenog peska, uverila se potpisnica ovih redova, ugledate i sopstveni lik.
(Mirjana Nikić, „Politika“)
